Ugu yaraan 30- dal oo ka mid ah dhowr iyo kontanka dal ee khaarad weynta Afrika oo laga helay kiisaska cudurka Coronavirus ayaa dowladahooda si rasmi ahi u billaabay in ay hirgeliyaan tallaabooyin lagu hubinayo fidista cudurka dilaaga ah ee Coronavirus.
Cudurka oo illaa iyo haatan la xaqiijiyay in uu gaaray 30 ka mid ah 54-dal ee khaaraddu ka kooban tahay marka lagu daro dalkeena Soomaaliya oo noqday dalkii ugu dambeeyay ee khaaradda oo laga helay hal kiis.
Saraakiisha caafimaadka ee dalka Koonfur Afrika oo lagu tiriyo dalka ugu awoodda badan ayaa dhinacooda ka digay kiisas horleh oo ku dhex faafi kara caabuqa gudaha mujtamaca ama bulshada saboolka ah ee reer Koonfur Afrika, balse, xaqiijintii ugu qaylo dheereed ee todobaadkani ayaa soo ifbaxday ka dib markii uu dalka Soomaaliya, oo ah dal soo koraya dadaal badana lgu bixinayo soo kabashada tas-hiilaadka iyo agabka caafimaadka oo burburay wixii ka dambeeyay 1990-meedyadii ka dib 30-sano oo dagaalo ahli ah ay ka jireen, haatan Soomaaliya waxay wajahaysaa cabsi horleh oo dhinaca Coronavirus ah.
Waxaa jira wadamo badan oo ay ka mid yihiin sida Tanzania, Liberia iyo Benin oo iyaguna maalinimadii salaasadii lagu arkay kiisaskii ugu horreeyay ee caabuqa Coronavirus.
Durbadiibada ugu badnaan dalalkani ayaa billaabay in ay soo rogaan xayiraado dhinaca safarada ah waxyar ka dib markii ay madaxda dalalkii lagu arkay caabuqa COVID-19, ay ku baaqeen in xadido isu socodka duulimaadka iyo gaadiidka isaga kala goosha soohdimaha si lamid ah gaadiidka badda ayaa iyaguna si KMG ah loo joojiyay cabsi qabo in uu ka yimaado dhinaca wadamada khaaradda Yurub.
Aljeeriya ayaa gebi ahaanba jartay xiriirkii dhinaca hawada iyo badda oo ay la lahayd dalalka reer Yurub maalinimadii khamiistii.
Koonfur Afrika ayaa ku dhawaaqday in ay nasaqi doonto dal-ku-galka ay soosaarto oo la siiyo dadka ka imaanaya dhinaca dalalka China iyo Iiraan, oo ah labada dal uu si xun ugu dhuftay cudurka Coronavirus, bilihii Janaayo iyo Febraayo oo keliya. Iyadoo loo baahnaan doono in tallaabo dheeraad ah laga qaado xagga dal-ku-galka ugu yaraan dalal dhowr ah oo uu si ba’an u saameeyay caabuqa Coronavirus, qaar kamid ah dalalkani waxay heli jireen dal-ku-gal bilaash ama free-ah sida dalalka Mareykanka iyo Talyaaniga oo haatan uu cudurku faro kulul ku haayo.
Mareykanka iyo Talyaaniga ayaa ahaa dalal saaxiibo muhiim u ahaa dalka K/Afrika gaar ahaan xagga xiriirka wadareed ee baayac mushtarka iyagoo gacan saaxiibtinimo u fidiyay xiligii uu dhaqaalaha Koonfur Afrika uu habqanka galay ama qarka uu u fuulay In uu afka ciida darro.
Zweli Mkhize oo ah wasiirka caafrimaadka K/Afrika ayaa u sheegay warfidiyeenka hadalkan “Halista laysugu gudbiyo cudurka ayaa hadda ka billaabatay xagga gudaha,” maalin kadib markii dalkaasi loogga dhawaaqay masiibado qaran oo aan horey loo arag.
Waxaa ka dillaacay 62 kiis, kuwaasoo badankood ka yimid dibadda, saraakiisha caafimaadka ayaa baaraya labo kiis oo ah kuwa laga qaaday fidista cudurka ee dhinaca gudaha ah.
Wasiirka ayaa sheegay “Xaqiiqadu waxa ay tahay: Hadda, shaqsiyaadka uu caabuqa ku dhacay hadda ayaa ah dadka arrimo dalxiis dibadda uga soo kicitamay ama qaar u soo safray arrimo ganacsi ah. Shaqsiyaadkaasi waxaan dejinnay meel lagu hayo oo lagu karantiilo,” ayuu yiri Zweli.
“Marka uu dillaaco cudurka waxyeelaynaya dadka saboolka ah qoysasku ma heli karaan qolal ku filan ama meel ku filan oo lagu karantiilo dadka uu ku dhacay cudurka, taasina waa mushkilad aan wajihi doono.”
Wasiirka Caafimaadka Koonfur Afrika ayaa ku nuux-niuxsaday in dalkiisu uu leeyahay awood uu ku soo rogo xayiraad haddii ay tallaabooyinkani ama kuwa kale oo cusubi ay shaqeyn kari waayaan, sida xayiraadda socdaalka dugsiyada oo albaabada laysagu dhufto ay noqdaan kuwa aanan shaqeyn Karin muddo labo usbuuc gudahood, sidaasi waxaa sheegay wasiirka Caafimaadka Koonfur Afrika Zweli Mkhize.
Dalalka Ay Xaaladooda Horleedahay Sida Soomaaliya Oo Kale
Soomaaliya oo ka mid ah dalalka lagu arkay kiis cusub, Wasiirka Caafimaadka, Marwo Fawziya Abikar Nur ayaa sheegtay in kiiskii ugu horreeyay lagu arkay muwaadin Soomaali ah oo dhawaan ka yimid dibadda, ayaa si dhaqso leh ugu dhawaaqday in duulimaadka caalamiga ah ee soo galaya dalka la joojiyo ugu dambeeyn maalinta arbacada ah.
Soomaliya oo horey ay Kooxaha Argagaxisada ka hor istaageen gargaarka beni’aadannimada ay gaarsiin jireen Hay’adaha gargaarku iyadoo ay kooxaha nabad diidka ay cadow ku horgudban nolosha iyo horumarka dalka ah, ayaa misena xaalad amni darro waxay dhaawici kartaa dedaalka wax looga qabanayo cudurka Coronavirus.
Gudaha Liberia, Agaasimaha Wakaaladda Illaalinta Deegaanka dalkaasi ayaa baaritaan lagu sameeyay lagaga helay xanuunka ka dib markii ay ka soo laabatay todobaadkii tagay dhinaca dalka Iswitzerland oo uu cudurkani jahawareeriyay.
Liberia waxay deris la tahay Sierra Leone iyo Guinea, waxaa horey u burburiyay xanuunkii la oran jiray ee waa ka dillaacay ee Ebola sanadihii u dhaxeeyay 2014-tii illaa iyo 2016-kii waxaana ku dhintay in ka badan 11,300 oo qof.
Wasiirka Caafimaadka Tanzaniya ayaa sheegay in Kiisaskii ugu horeeyay uu ahaa mid lagu arkay haweenay 46-sano jir ah oo ka soo jeedda dalkaasi Tanzania, waxay haweeynaydani ka timid dalka Belgium-ka, Tanzania ayaa horey Saraakiisha Caafimaadka Adduunka waxay ku eedeeyeen in ay diiday in la wadaagto macluumaadka xanuunka suurtagalnimada faayruska Ebola.
R/Wasaaraha Ethiopia Abiy Axmed ayaa dhinaciisa ku qoray boggiisa ku twitter-ka isniintii isagoo ku dhawaaqay kiiska Coronavirus, waxaana uu ku baaqay in dugsiyada, xarumaha isboortiga, meelaha lagu kulmo dhammaantood la xiro muddo 15-cesho ah.
Dalalka kulaala Galbeedka khaaradda Afrika sida Ghana oo kale Goobaha waxbarashada aas-aasiga, Dugsiyada Sare, jaamacadaha, iyo meelaha laysugu yimaado ayaa intaba la mamnuucay in ay sii shaqeeyaan waxaana sidoo kale goobaha aanan shaqeyn doonin kamid ah meelaha cibaadada sida masaajidyada iyo kaniisadaha kadib markii lix kiis oo ka mid ah caabuqa cudurka coronavirus laga helay gudaha dalkaasi.
Dalalka Liberia iyo Ghana ayaa soo rogay in si KMG loo mamnuuco in dadka aanan u dhalan Glabeedka Afrika ee ka imaanaya dalalka ay heerka kiisaskii laga helay uu gaarayo 200 siiba caabuqa coronavirus.
Dalka Cameroon waxaa la sheegay in laga helay labo kiis oo dheeraad ah oo ah virus-ka, waxaana ay taasi ka dhigaysaa tirada dadka uu haleelay kudhawaaq 5-qof gudaha dalka Cameroon.
W/Q: WAXAA DIYAARIYAY MAXAMEDNUR MACALIN MAXAMED ‘JOHANNESBURG’
